Przerwa w pracy — regulacje Kodeksu Pracy, o których powinien wiedzieć każdy pracownik

Przerwy w pracy, zarówno biurowej, jak i fizycznej, mają bardzo duże znaczenie. Pozwalają nie tylko na regenerację sił pracownika, ale także chronią go przed spadkiem efektywności jego pracy czy wyczerpaniem psychicznym lub fizycznym, co ma istotne znaczenie również dla samego pracodawcy. Wciąż niestety zdarzają się jednak firmy, w których na odpoczynek od obowiązków zawodowych patrzy się krzywo lub nazywa lenistwem.

Każdy pracownik ma swoje prawa, jednym z nich jest prawo do odpoczynku. Aby zapobiec sytuacjom, w których ktoś chciałby to prawo ograniczać, warto być świadomym tego, co o przerwach w pracy mówią obowiązujące przepisy, a na portalach pracy, np. na GoWork, wybierać wyłącznie te oferty zatrudnienia, z których jasno wynika, że pracodawca respektuje prawa pracownicze.

Artykuł 134. Kodeksu Pracy mówi, że: “Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy”. Oznacza to, że jeśli danego dnia pracujemy 6 godzin, to pracodawca ma obowiązek zapewnić nam kwadrans odpoczynku i wypłacić wynagrodzenie także za ten czas. Pracownik nie może zrzec się prawa do przerwy.

Nie można zatem na przykład chcieć zacząć pracy 15 minut później albo skończyć zajmować się swoimi obowiązkami kwadrans wcześniej w zamian za niewykorzystanie przerwy. Odpoczynek liczony jest w systemie co najmniej 6. godzin pracy. Osoby pracujące na pełen etat, po 8 godzin dziennie mają zatem do dyspozycji jedną płatną przerwę wynoszącą 15 min.

Tak samo jest z osobami, które pracują na przykład 10 czy nawet 12 godzin na dobę. Dopiero, jeśli wykonują swoje obowiązki dłużej niż 12 godzin, przysługuje im druga 15-minutowa przerwa. Zasady te stosuje się zarówno w odniesieniu do pracowników umysłowych, jak i fizycznych. Na wymiar czasu i częstotliwości przerw nie wpływa zatem charakter wykonywanej pracy.

Zasady funkcjonowania przerw od pracy zmienią się już w kwietniu tego roku. Wówczas w życie wejdzie nowelizacja Kodeksu Pracy, która traktuje m.in. o obowiązkowym odpoczynku pracowników. Już niebawem pracownik, który działa co najmniej 9 godzin na dobę, zyska prawo do kolejnej, 15-minutowej przerwy. Tak samo stanie się z pracownikiem wykonującym swoje obowiązki co najmniej 16 godzin dziennie.

Zatem niebawem każdy pracownik otrzyma kwadrans przerwy od pracy po co najmniej 6 godzinach działania, kolejny kwadrans po co najmniej 9 godzinach działania oraz kolejny po 16 godzinach wykonywania swoich obowiązków. Wspomniane przerwy wciąż będą pełnopłatne. Co więcej, nowe przepisy nałożą na pracodawców konieczność poinformowania każdego z pracowników o przysługującym im prawie do odpoczynku.

Pracodawcy mogą wprowadzać także dłuższe przerwy od pracy, jednak w wymiarze nieprzekraczającym godziny. Takie formy odpoczynku nie są również wliczane do czasu pracy, czyli m.in. nie przysługuje za nie wynagrodzenie. Artykuł 141. Kodeksu Pracy nadmienia, że może to być czas na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych.

Ponadto wzmianka o wprowadzeniu takiej formy odpoczynku musi znaleźć się “w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy”. Czas na obowiązkową, 15-minutową przerwę, jak i przerwę dodatkową, może być łączony.

To znaczy, że na przykład pracownikowi pracującemu w godzinach od 9 do 17 pracodawca może zapewnić jedną, półgodzinną przerwę składającą się z obowiązkowego kwadransa, jak i dodatkowych 15-minut, jednak trzeba pamiętać, że wówczas skończy on zmianę o godzinie 17:15, bo dodatkowy kwadrans nie wlicza się do jego czasu pracy.

Różne przepisy prawne przewidują także płatne przerwy dodatkowe, które wliczają się do czasu pracy. Dotyczą jednak konkretnych pracowników. Dodatkowe 15 minut odpoczynku przysługuje pracownikowi niepełnosprawnemu. 5 minut płatnej przerwy, wliczanej do czasu pracy po każdej godzinie wykonywania obowiązków, mają natomiast pracownicy działający dłużej niż 4 godziny na dobę przy monitorach ekranowych.

Taka przerwa ma służyć zbawiennie m.in. na ich wzrok. Dodatkowa przerwa w pracy dotyczy także pracownic, które karmią piersią. Wymiar takiej przerwy to dwa razy po 30 minut lub dwa razy po 45 min, jeśli kobieta karmi więcej niż jedno dziecko. Przerwy te można połączyć w jedną, jeśli pracownica złoży stosowny wniosek.

Są one uzależnione również od dobowego czasu pracy kobiety. Odpoczynek jest jednak pełnopłatny i wlicza się do czasu pracy. Na dodatkowe przywileje mogą liczyć także pracownicy młodociani, czyli mający co najmniej 15 lat, ale mniej niż 18. Przysługuje im 30 min nieprzerwanej, płatnej przerwy, jeśli działają co najmniej 4,5 godziny na dobę.